Byderhand Tuinverse is 'n interaktiewe leeservaring vir ieder en elk. Lees met jou selfoon of tablet gedigte en versies in die Botaniese Tuin oor die tuin.
Botaniese Tuin, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
die Mooirivier stroom van die noorde af
die mooi dorp binne
ons dorp is liewer dorp as stad
(TT Cloete, Potchefstroom, 2015)
Vyftien digters het werk geskryf wat by die Botaniese Tuin pas. Ervaar hoe digters self hulle gedigte voorlees. Die werk word aangevul met kunswerke deur Strijdom van der Merwe waarin die gedigte visueel uitgebeeld word. ʼn Verdere toevoeging tot die ervaring is musikale verwerkings en tipografiese animasie. Die digters sluit in T.T. Cloete, Johan Myburg, Tom Gouws, Heilna du Plooy, Carina van der Walt, Hans du Plessis, Bernard Odendaal en ander.
Vir jonger lesers is daar ʼn tuin vol kinderversies deur Franci Greyling.
Skandeer die QR-kode by die bankies, sit rustig terug, en ervaar die tuin op ʼn nuwe manier. Bring gerus oorfone saam vir ʼn persoonliker ervaring.
Die grootste gedeelte van die Botaniese Tuin is toeganklik vir rolstoelgebruikers.
Die NWU Botaniese Tuin word deur die Skool vir Omgewingswetenskappe en Ontwikkeling van die Noordwes-Universiteit bestuur en is ’n lid van BGCI (Botanic Gardens Conservation International). Die Botaniese Tuin vervul talle belangrike funksies in die Skool vir Omgewingswetenskappe en Ontwikkeling en die plaaslike gemeenskappe. Belangrike aktiwiteite van die NWU Botaniese Tuin sluit in:
• Verskaffing van praktiese materiaal vir die opleiding van studente
• Bewaring van skaars en bedreigde plante
• Navorsing en navorsingsondersteuning
• Opvoeding van die plaaslike gemeenskappe oor relevante omgewingskwessies
Kort geskiedenis
Die NWU Botaniese Tuin se oorsprong strek terug na 1962, toe dr. WJ Louw, ’n Plantkunde-lektor, die tuin ontwikkel het om plantmateriaal vir Plantkunde-praktikums te verskaf. Met die koms van dr. DJ Botha, ’n Plantkunde-lektor in Taksonomie, in 1971 was die impetus daar om ’n botaniese tuin te ontwikkel. In die 1970’s het die Botaniese Tuin onder die toesig van mnr. B Ubbink, die eerste kurator, floreer. Op 24 November 1982 is die Botaniese Tuin amptelik vir die publiek oopgestel deur dr. WJ Louw. Die Botaniese Tuin geniet tans ’n groot herlewing en is beslis die moeite werd om te besoek.
Tuin en klimaat
Die Botaniese Tuin is langs die Potchefstroomkampus van die Noordwes-Universiteit geleë. Dit dek ’n oppervlakte van bykans drie hektaar. Die meeste van die plante in die Botaniese Tuin is inheems, met die uitsondering van ’n paar eksotiese plante wat van botaniese, medisinale of opvoedkundige belang is. ’n Gedeelte van die tuin rondom ’n mensgemaakte rotsrif word as ’n natuurlike veldtuin bestuur, terwyl die res van die tuin meer intensief bestuur word. ’n Verskeidenheid soogdiere, voëls, amfibie en visse het die afgelope jare die tuin hulle tuiste gemaak, en verskaf ’n hele nuwe dimensie aan die Botaniese Tuin.
Potchefstroom is in ’n laagliggende gebied aan die Mooirivier in die Hoëveldstreek van Suid-Afrika geleë. Die streek word gekenmerk deur koue, droë winters met ryp wat dikwels voorkom, en warm somers met gereelde donderstorms. Die gemiddelde reënval is 767 millimeter per jaar. As gevolg van koue lug wat in hierdie laagliggende gebied afsak, is temperature so laag as minus 10 °C in die winter in die Botaniese Tuin gemeet. Hierdie uiterste klimaat het ’n groot invloed op die verskeidenheid plantspesies wat met sukses in die tuin gekweek kan word.
[ http://www.nwu.ac.za/af/content/botaniese-tuin-tuin]
As kunstenaar was ek nog altyd geïnteresseerd in die verwantskap tussen mens en die natuur. Ons is onherroeplik deel van die siklusse van die natuur en lewe en in my skeppingsproses is ek voortdurend op soek na die noue kontak. Om te werk in die natuur maak jou bewus van die subtiele verhoudings van verandering en 'n oomblik se waarneming kan 'n permanente indruk laat sonder om eienaarskap daarvan te neem. Potchefstroom en veral die Botaniese Tuin het al vir die afgelope paar jare 'n waardevolle bron van inspirasie vir my werk geword. Om vanjaar betrokke te kan wees by digterlike interpretasie en visuele uitbeelding is 'n wonderlike uitdaging.
Toestemming: Byderhand 2015 is ʼn kreatiewe en navorsingsprojek oor plekspesifieke digitale literatuur. Wanneer jy deelneem aan die projek verleen jy toestemming dat die data vir navorsingsdoeleindes gebruik kan word. Jou deelname aan en terugvoering oor die projek is waardevol.
Adri Breed Adri Breed is in 1982 in Krugersdorp gebore. Sy spandeer meeste van haar laerskooljare in Heidelberg (Gauteng), en al haar hoërskooljare in Pretoria. As student verhuis sy na Potchefstroom, waar sy haar studies voltooi en ook haar loopbaan as akademikus en skrywer begin. Tans is werksaam as senior lektor in Afrikaanse taalkunde aan die NoordwesUniversiteit se Potchefstroomkampus. Twee van Adri se gedigte, "Skil" en "Die ontmanning van 'n man en van 'n vrou", het onlangs in die literêre vaktydskrif Literator verskyn.
Bernard Odendaal, ’n gebore Bloemfonteiner, was dosent in Afrikaanse en Nederlandse letterkunde aan die Universiteit van die Vrystaat voordat hy in 2012 die direkteur van die ATKVSkryfskool van die NoordwesUniversiteit (Potchefstroomkampus) geword het. Sy debuutdigbundel, Onbedoelde land, het in 2007 verskyn. As liedteksskrywer en vertaler het hy meegewerk aan CD’s soos Herman van den Berg sing Brel in Afrikaans, Dit is wat dit is (Herman van den Berg) en Dawid – die musical. Honderde resensies, essays en rubrieke van hom het in koerante en tydskrifte, asook op webblaaie verskyn. Hy publiseer gereeld akademiese artikels en boekbydraes.
Carina van der Walt is in Welkom gebore. Sy het aan die NoordwesUniversiteit in Potchefstroom gestudeer en voltooi in 2004 haar MA in ’n vergelykende studie Afrikaanse en Nederlandse poësie. Sedert 2007 woon en werk sy in Nederland. Van der Walt blog op twee poësie webwerwe: versindaba.co.za. en fleursdumal.nl. Sy het al in verskillende Nederlandse tydskrifte gepubliseer. WOORDEN OVER BEELDEN (Kersfees 2012) is ’n geskenkbundeltjie met gedigte oor ruimtelik georiënteerde kuns. Dit het saam met die tydskrif Beelden verskyn. Sy debuteer in Nuwe Stemme 5 (2013). Die duobundel AMALGAAM (Okt. 2015) by Uitgewery IJzer in Utrecht – Nederland, is haar en Willy Martin se nuutste publikasie.
Etienne Terblanche is 'n lektor en navorser van die Engelse poësie aan die NWU
Potchefstroom. Ek het in Fochville groot geword, en toe was Potchefstroom daardie groot,
vreemde dorp met die slim mense en goeie rugbyspelers. Het hier begin studeer in 1985, my
doktorsgraad hier ontvang, en voordat ek by die NWU kom klasgee het, vir ses jaar
Afrikaans aangebied by Potchefstroom Boys High School.
My liefde vir die natuur kom van
die dae nog voordat ek in taal kon dink. Ek en my broer, Reinier, het van kleins af
skoenlappers versamel en bestudeer, aanvanklik in die Lydenburg omgewing. Dié gebied
het 'n baie diep indruk op my gemaak, en as ek daar uitkom, voel ek oombliklik tuis. Intussen
het die Noordwesgrasvlaktes en die kolletjies soetdoringbome vir my net so mooi geword.
Iets in my word ook aangegryp deur landskappe waarin ek nie as kind gewoon het nie: die
oop Karoo, net eerlike leë planeet en lug; die see, waar mens se onstuimighede rus kan kry
omdat die golwe hulle ontmoet en uitskakel; die kusbos met welige vet kleurvolle
skoenlappers, en so voorts. My gedigte hunker gedurig na uitdrukking van hierdie indrukke.
Skrywer van: E. E. Cummings: Poetry and Ecology (Rodopi, Amsterdam, 2012)
Franci Greyling is professor in Skryfkuns aan die NoordwesUniversiteit, Potchefstroomkampus. As kind het die gesin vir ʼn jaar in Potchefstroom gewoon en sy het haar skoolloopbaan by laerskool Mooirivier begin; later het sy as student aan die PU vir CHO in Kasteelkoshuis gewoon; sedert 2002 is sy ʼn permanente inwoner van Potchefstroom. Haar eie kreatiewe publikasies sluit in kinder en jeugboeke, kortverhale, gedigte, kunstenaarsboeke, ʼn radiodrama en die webtuiste, Storiewerf. Haar jongste werk is ʼn kunstenaarsboek, Mooirivier: weerspieëling en weerklank.
Hans du Plessis was tussen 1981 en 2011 aan die Potchefstroomkampus van die NWU
verbonde, eers as professor in Afrikaanse taalkunde en sedert 1990 as direkteur van die
ATKVskryfskool van die NWU.
Sedert 2012 is hy navorsingsgenoot in die
Navorsingseenheid vir Taal en Letterkunde, Skool vir Tale. Hy het reeds ses digbundels en
nege romans gepubliseer. Jongste publikasie: Inboekeling, 2014, historiese roman,
Tafelberguitgewers.
Ihette Jacobs is tans ʼn dosent in Afrikaanse poësie aan die Universiteit van die Vrystaat en is ook besig met haar PhD wat handel oor relasionaliteit in die outobiografiese poësie van Afrikaanse vrouedigters. Hierdie proefskrif word onder leiding van Prof. Heilna du Plooy, gedoen. Ihette het vanaf 2004 tot 2009 voltyds aan die PUK studeer en in hierdie tyd baie nou bande met die Skool vir Tale gesmee. Haar onlangste publikasie is as een van die debuterende digters in Nuwe Stemme 5 (2013).
Ek is oorspronklik uit die Vaaldriehoek en het in 2010 na Potchefstroom verhuis om in die koshuis by Hoër Volkskool Potchefstroom te woon. Ek is tans besig met ʼn honneursgraad in Engelse letterkunde aan die Potchefstroomkampus van die NWU en ek hoop om my verder in hierdie veld te verdiep. Buiten my studies en skoolloopbaan, is my verbintenis aan Potchefstroom die bome. Dit is immers die kareebome op Hoër Volkskool Potchefstroom se gronde wat my tot die dorp bekeer het.
Johan Myburg het in Potchefstroom skoolgegegaan en ook studeer. Hy is 'n onafhanklike kunsskrywer. Sy jongste digbundel is Kamermusiek wat in 2004 by Lapa verskyn het. Hopelik kom sy vierde bundel binnekort op dreef.
Ruan Fourie is ’n aspirantdigter en student in Frans en Skryfkuns. Hy woon in Potchefstroom en hou hom veral besig met verkenning van dié se strate wanneer die sterre en die maan sigbaar is. Hy speel graag klavier en tjello.
Susan Smith woon en werk in OosLonden waar sy ’n professor in Afrikaans is aan die Universiteit van Fort Hare en in 2005 instrumenteel is in die tot stand bring van ’n Afrikaans- departement. Sy is ten nouste betrokke by die herskryf van ’n taalbeleid by dié universiteit waarin Afrikaans, naas Engels en Xhosa, as amptelike taal aanvaar en erken word. Susan se verbintenis met die Byderhandprojek en met Potchefstroom spruit uit haar betrokkenheid by navorsing oor ekokritiek en ekopoësie. In 2012 verskyn die bundel In die afwesigheid van sin. Sy skryf gedigte wat met plek en die natuurlike omgewing in gesprek tree.
Tom Gouws is ‘n digter van Pretoria. Hy het studeer en klasgegee aan die Universiteit van Potchefstroom, ook dié se Vaaldriehoekkampus, en het sy akademiese loopbaan afgesluit as Waarnemende Visekanselier en Rektor van die NoordwesUniversiteit se Mafikeng- kampus. Hy het indertyd ook Wiskunde doseer aan Potchefstroom Gimnasium. Sy nuutste digbundel is stigmata.
Gebore 31 Mei 1924 op Vredefort. Oorlede 29 Julie 2015. Matrikuleer 1941 aan Monument Hoëskool Krugersdorp en gaan daarna na die Universiteit van Pretoria. Studeer en doseer aan verskillende plaaslike en buitelandse universiteite. Is behalwe akademikus ook skrywer, met name digter. Was getroud met Anna van Zyl, wat oorlede is Mei 2007. Het vyf kinders. Stel belang in natuur, kultuur en kunsgeskiedenis en kosmologie. Studeer aan die PUK tot met Meestersgraad. As dosent aan die PUK aangestel in 1944 tot met vroeë aftrede in 1982 weens gestremdheid. Neem tot sy afsterwe op 29 Julie 2015 deel aan PUK-bedrywighede. Jongste digbundel "Karnaval en Lent" (2014). Digbundel in pers en prosaboek.
Wikus Pienaar is sedert 2010 'n rekenaarlinguis by die Sentrum vir Tekstegnologie (CTexT®) op die Potchefstroomkampus van die NWU. Hy het in 2006 in Potchefstroom begin studeer en in hierdie tyd het Potchefstroom so diep by hom ingewortel geraak, dat hy hom permanent hier gevestig het
Maak nie saak hoe jy presteer of wat jy bereik nie, ʼn lewe sonder kuns (in al haar vorme) en ʼn stukkie hart, is nie die moeite werd nie. Alanka leef by hierdie woorde en is tans werksaam as kunstebestuurder by PUK-Kunste aan die NWU Potchefstroomkampus, waar sy ook studeer het. Sy woon reeds sewe jaar in Potchefstroom kon nie anders as om in hierdie tyd ʼn stukkie van haar te verloor langs die Mooirivier nie. Sy tree ook op as vryskutaktrise, stemkunstenaar, sangeres en het al verhoë ingekleur by o.a. Aardklop Nasionale Kunstefees, KKNK en die US Woordfees.
Hein Viljoen is professor in Afrikaanse en Nederlandse letterkunde in die Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus. Die Afrikaanse poësie is een van sy groot voorliefdes. Onlangs het hy 'n bundel literêre opstelle met die titel Crossing borders, dissolving boundaries (Amsterdam, 2013) saamgestel en geredigeer. Hy skryf self ook gedigte; sy jongste bundel, Holtrom en groot kabaal, het in 2003 verskyn. Hy het in Potchefstroom skoolgegaan en hier en in Pretoria en Utrecht gestudeer, maar darem 'n paar jaar in Pretoria ook gewoon.
Heilna du Plooy het aan die PU vir CHO studeer en daarna Potchefstroom verlaat. Sewentien jaar later vestig die gesin Du Plooy hulle in Potchefstroom en tans woon sy reeds byna dertig jaar lank hier. Sy het vir 25 jaar lank aan die Universiteit klasgegee in Literatuurwetenskap en Afrikaanse en Nederlandse letterkunde, maar wy tans al haar aandag aan skryf, skilder en letterkundige navorsing.
Franci Greyling: Franci Greyling is professor in Skryfkuns aan die NoordwesUniversiteit, Potchefstroomkampus. As kind het die gesin vir ʼn jaar in Potchefstroom gewoon en sy het haar skoolloopbaan by laerskool Mooirivier begin; later het sy as student aan die PU vir CHO in Kasteelkoshuis gewoon; sedert 2002 is sy ʼn permanente inwoner van Potchefstroom. Haar eie kreatiewe publikasies sluit in kinder en jeugboeke, kortverhale, gedigte, kunstenaarsboeke, ʼn radiodrama en die webtuiste, Storiewerf. Haar jongste werk is ʼn kunstenaarsboek, Mooirivier: weerspieëling en weerklank.
Tinus Botha is employed as senior lecturer in piano at North-West University (Potchefstroom). He received his musical training at the University of Pretoria, the Music Academy of the West (Santa Barbara) and Texas Christian University (Fort Worth), under the respective tutelages of Joseph Stanford, Jerome Lowenthal, the late José Feghali, and Harold Martina. Tinus has received master classes from several internationally renowned pianists, and has performed as concerto soloist with a number of South African orchestras. As collaborator, he has performed with several local and international artists. He gave the first performances of several South African compositions, including works by Stefans Grové and Hendrik Hofmeyr. Prizes awarded to him include the Unisa South African and Overseas scholarships, a finalist prize at the first Unisa National piano competition, as well as the Lili Kraus prize at TCU. In 2008 his formal studies were concluded with the award of a DMus-degree by the University of Pretoria.
Antoinette Olivier het musiek aan die Universiteit van die Witwatersrand en nagraads aan die Noordwes-Universiteit studeer. Sy is ‘n professionele opera- en konsertsangeres wat gereeld in Suid Afrika konserte uitvoer en is sedert 2012 aangestel as lektor in sang by die Skool van Musiek by NWU in 2012.
Johann Tempelhoff is 'n professor in Geskiedenis op die Vaaldriehoekse kampus van NWU. Hy komponeer kitaarmusiek as 'n stokperjie en gebruik ook die universele taal van musiek in sy navorsing oor water.
My name is Rakhetsi Mpho Maria I stay at Ikageng Location Potchefstroom. I work as a cleaner at Tsebo Cleaning Services in the School of Languages at the NWU. I am also a student at Fet Vuselela College and is currently busy with my N5 certificate in Management Assistant.
Leina ke Rakhetsi Mpho Maria ke dula kwa Ikageng Location Tlokwe. Ke dira jaaka mophepafatsi mo sekolong sa Maleme sa NWU mo Tsebo Cleaning Services gape ke moithuti kwa Fet Vuselela College ke ithutela Serutwa sa Management Assistant mo maemong a N5.
Chris van Niekerk is die kurator van die Botaniese Tuin van die Noordwes-Universiteit.
Marcell Smit is ‘n grafiese ontwerper by Graphikos aan die Noordwes-Universiteit Potchefstroomkampus.
Liam Longland is ’n grafiese kunstenaar, wat woon en werk in Sandton, Johannesburg. Hy het in 2014 sy graad in BA Grafiese Ontwerp voltooi by die NWU Potchefstroom kampus. Hy het reeds van sy laerskool dae, toe sy ouer sussies op Potch studeer het, ’n voorliefde vir die dorp se kuns en kultuur ontwikkel.
Lindie Nel is ’n Grafiese ontwerper wat vanaf 2011 tot en met 2014 Grafiese Ontwerp aan die NWU te Potchefstroom gestudeer het. Vir die vier jaar was Potchefstroom vir haar “huis” en het sy ’n noue band met die omgewing gevorm. Sy is tans ’n ontwerper by Hellocomputer in Johannesburg.
Limari Tempelhoff graduated from the University of North-West with a degree in business, pursuing a career in sales. She soon realised that music is a far greater love and completed her Advanced Certificate in performing arts through Trinity College, London. In 2011 jazz became her favourite genre. She regularly sings chill out for weddings and collaborates with other passionate musicians.
Heidi van der Merwe is as Heidelinde Kleinau in Königsberg gebore. Sy het in Duitsland in Stadt Oldendorf grootgegeword en haar ‘Abitur’ in Hermannsburg voltooi. Nadat sy haar onderwysersopleiding in Salzburg, Oostenryk voltooi het, was sy ʼn onderwyseres in Zell am See. In Oostenryk het sy haar man ontmoet en na Suid-Afrika verhuis. Sy en haar gesin het op ʼn plaas in die Kroonstad-distrik gewoon en het talle uitstallings as waterverfskilder gehou. Heidi het Duits en Frans privaat onderrig vandat sy na Suid-Afrika toe gekom het. Sy woon sedert 1998 in Potchefstroom.
Gerrit Jordaan is ’n konsert-orrelis en komponis wat sedert 2004 in Potchefstroom woon. As postdoktorale-genoot was hy tot einde verlede jaar betrokke by die Skool vir Musiek (NWU) en is tans vryskut musikant. Hy is besig met die skryf van ’n derde kleuteroperette met ’n musiek-didaktiese tema (Giliegap gil ‘n G en Kirts is vorige operettes). Gerrit het artikels, CD’s en musiekbundels gepubliseer oor Suid-Afrikaanse kerk- en konsertmusiek (o.a. Het Orgel, Tydskrif vir Geestewetenskappe, Muziki, Musikus, Talking Drum, SAKOV Fees- en Erediensmusiekbundels, VONKK webblad, YouTube). Hy is genooi om later vanjaar orreluitvoerings van veral Suid-Afrikaanse orrelmusiek in Switserland, Nederland en Hongarye te gee.
